بررسی انواع کولانت و ضدیخ
یکی از مهم‌ترین بخش‌های نگهداری از خودرو، سیستم خنک‌کننده موتور است که نقشی حیاتی در عملکرد بهینه و طول عمر خودرو دارد. کولانت و ضدیخ به عنوان اجزای اصلی این سیستم، وظیفه تنظیم دمای موتور و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از تغییرات دما را بر عهده دارند. در این مقاله، به طور جامع به بررسی کولانت، ضدیخ و ضدجوش، انواع آن‌ها، نحوه انتخاب مناسب‌ترین گزینه و نکات کلیدی استفاده می‌پردازیم.
کولانت چیست؟
کولانت یا مایع خنک‌کننده، ترکیبی از آب مقطر و ضدیخ به همراه افزودنی‌های شیمیایی است که برای انتقال حرارت و محافظت از سیستم خنک‌کننده استفاده می‌شود. این مایع در رادیاتور جریان یافته و با جذب گرمای موتور، دمای آن را در محدوده مطلوب نگه می‌دارد.
عملکرد کولانت:
- جلوگیری از یخ‌زدگی: در دماهای پایین، نقطه انجماد را کاهش می‌دهد.
- مقاومت در برابر جوش‌آوردگی: در دماهای بالا، نقطه جوش را افزایش می‌دهد.
- محافظت در برابر خوردگی: از زنگ‌زدگی و خرابی قطعات فلزی جلوگیری می‌کند.
- جذب و انتقال حرارت: گرمای موتور را به رادیاتور منتقل کرده و آن را به محیط دفع می‌کند.
- حذف رسوب: تمیز کردن مسیر آب و پاکسازی آن‌ها از رسوبات و ناخالصی‌های قبلی، یکی دیگر از وظایف کولانت است.
تفاوت ضدیخ و کولانت
ضدیخ، یک افزودنی شیمیایی است که به کولانت اضافه می‌شود تا نقطه انجماد مایع کاهش یابد و از یخ‌زدگی سیستم خنک‌کننده جلوگیری کند.
تفاوت اصلی کولانت و ضدیخ یا ضد جوش
● کولانت، ترکیبی آماده برای استفاده است که شامل آب و ضدیخ می‌شود.
● ضدیخ (ضد جوش) به تنهایی یک افزودنی خالص است که باید با آب ترکیب شود.
ترکیبات ضدیخ
● اتیلن گلیکول:
رایج‌ترین ماده اولیه در ساخت ضدیخ. نقطه انجماد را کاهش و نقطه جوش را افزایش می‌دهد. این ماده خاصیت حرارتی بالایی دارد اما سمی است و برای محیط زیست خطرناک محسوب می‌شود.
*عمدتاً در کولانت‌های آلی (OAT) و معدنی (IAT) استفاده می‌شود.
● پروپیلن گلیکول:
این ماده ایمن‌تر و برای محیط زیست مناسب‌تر است.
*معمولاً در کولانت‌های پیشرفته (P-OAT) و برخی از کولانت‌های آلی استفاده می‌شود.
● آب مقطر:
برای کاهش سختی آب و جلوگیری از رسوب‌گذاری در سیستم خنک‌کننده به کار می‌رود.
● افزودنی‌های ضدخورندگی:
شامل ترکیبات آلی یا معدنی برای محافظت از فلزات مختلف در سیستم خنک‌کننده.
انواع کولانت و ضدیخ
- بر اساس ترکیبات شیمیایی
1. کولانت معدنی (IAT)
ضدیخ‌های معدنی از ترکیبات سیلیکات و فسفات به عنوان افزودنی‌های ضدخوردگی استفاده می‌کنند.
● قیمت پایین
● مناسب خودروهای قدیمی
● عمر کوتاه و نیاز به تعویض مکرر (2 سال یا 30 هزار کیلومتر)
2. کولانت آلی (OAT)
ضدیخ‌های آلی بر پایه اسیدهای آلی طراحی شده‌اند. این اسیدها از فلزات مانند آلومینیوم، آهن و مس در برابر خوردگی محافظت می‌کنند.
● مناسب خودروهای مدرن
● عمر نسبتا طولانی (5 سال یا 100 هزار کیلومتر)
● محافظت بهتر در برابر خوردگی
3. کولانت هیبریدی (HOAT)
● ترکیب خواص معدنی و آلی
● مقاوم در برابر خوردگی و سازگار با اکثر خودروها
4. کولانت پیشرفته (P-OAT)
● مناسب خودروهای روز دنیا
● طول عمر بسیار بالا (حدود 10 سال) - بر اساس رنگ
● سبز: کولانت معدنی
● نارنجی: کولانت آلی
● زرد یا آبی: کولانت هیبریدی
در ایران، بیشتر ضدیخ‌های موجود بر پایه اتیلن گلیکول هستند. برخی از برندهای معتبر از فناوری‌های هیبریدی (HOAT) استفاده می‌کنند که ترکیبی از خواص معدنی و آلی است اما ضدیخ‌های بر پایه پروپیلن گلیکول کمتر یافت می‌شوند و اغلب گران قیمت هستند.
انتخاب کولانت بر اساس جنس بدنه موتور
قطع به یقین، بهترین مرجع برای انتخاب نوع کولانت، دفترچه راهنمای خودرو است و پیشنهاد تیم کارخان نیز، همان توصیه کارخانه خودروساز است اما معمولا:
● آلومینیوم: کولانت‌های آلی (OAT) یا هیبریدی (HOAT) بهترین گزینه هستند، زیرا افزودنی‌های آن‌ها برای جلوگیری از خوردگی آلومینیوم طراحی شده‌اند.
● چدن: کولانت‌های معدنی (IAT) یا هیبریدی مناسب‌ترند.
● طراحی ترکیبی: کولانت‌های هیبریدی یا پیشرفته (P-OAT) توصیه می‌شوند.
پیشنهاد کولانت در مواقع خاص و بر اساس شرایط آب و هوایی
- مناطق گرمسیری
در شرایط دمایی بالا، نیاز به کولانت‌هایی با نقطه جوش بالا است. این محصولات معمولاً شامل ترکیباتی با درصد بیشتر از گلیکول هستند که در دمای بالا تبخیر نمی‌شوند. استفاده از کولانت سبز یا آبی توصیه می‌شود. - مناطق سردسیری
در آب و هوای سرد یا فصل زمستان، ضدیخ‌هایی با مقاومت بالا در برابر یخ زدگی ضروری است. ترکیب 70 درصد ضدیخ و 30 درصد آب مقطر می‌تواند در دماهای زیر صفر عملکرد خوبی داشته باشد. - شرایط پرفشار ویا آفرودی
برای خودروهایی که در شرایط سخت مانند آفرود استفاده می‌شوند، کولانت‌های هیبریدی (HOAT) مناسب هستند. این نوع کولانت‌ها مقاومت بالایی در برابر فشار و خوردگی دارند و برای موتورهای پرقدرت طراحی شده‌اند.
ضدیخ اسیدی و ضدیخ روغنی
اصطلاح اسیدی یا روغنی بودن ضدیخ، بیشتر در بین مردم عادی رایج است و از نظر فنی صحیح نیست یا حداقل به این شکل که گفته می‌شود، نیست! اما اگربا همین منطق جلو برویم، عموما ضدیخ‌های برند کاسپین، از نوع اسیدی و ضدیخ‌های برند پارس، لوکینی و لیکومولی، از نوع روغنی هستند.
سوالات متداول پیرامون انتخاب ضدیخ مناسب
- اگر مدت طولانی هست که ضدیخ نریخته‌ایم، چه کار کنیم؟
در برخی مواقع، عدم استفاده از ضدیخ خصوصا در طولانی مدت، باعث ایجاد رسوب و گرفتگی در بخش‌های مختلف موتور یا مسیر آب می‌شود. ممکن است اضافه کردن ضدیخ منجر به باز شدن ناخواسته برخی قسمت‌ها شود که هزینه تعمیر بالایی برای مالک خودرو دارد. اما در هر صورت، وجود ضدیخ در موتور الزامی است و آسیب‌های ناشی از یخ زدن موتور، هزینه‌های به مراتب بالاتری خواهد داشت. - آیا موتور سیکلت‌ها هم نیاز به ضدیخ دارند؟
موتورهای آب خنک که رادیاتور دارند، نیاز به سرویس دوره‌ای مایع خنک‌کننده دارند و باید از کولانت سازگار و طبق توصیه شرکت سازنده، استفاده کرد. - اگر سطح ضدیخ پایین آمد یا مقداری از آن تخلیه شد، چه کار کنیم؟
بهترین گزینه، اضافه کردن ترکیب آب و ضدیخ به نسبت 50:50 است. اگر ترکیب آماده ندارید، از کولانت آماده مصرف استفاده کنید. - اگر نسبت ضدیخ به آب تغییر کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
● ضد یخ بیشتر از حد استاندارد: محافظت در برابر یخ‌زدگی افزایش می‌یابد، اما توانایی انتقال حرارت کاهش پیدا می‌کند و ممکن است موتور داغ شود.
● آب بیشتر از حد استاندارد: نقطه جوش کاهش می‌یابد و ممکن است آب در دماهای بالا بجوشد. همچنین خاصیت ضدخوردگی کاهش پیدا می‌کند. - کولانت و ضدیخ ماشین‌های هیبریدی با موتور برقی، چه وضعیتی دارند؟
ماشین‌های هیبریدی و الکتریکی، عموما به کولانت‌های خاصی نیاز دارند که علاوه بر خنک‌کردن موتور، سیستم‌های الکترونیکی مانند باتری و اینورتر را نیز محافظت کنند. کولانت‌های پیشرفته (P-OAT) بهترین گزینه برای این خودروها هستند. - آیا کولانت تاریخ انقضا دارد؟
بله، ترکیبات ضدیخ یا کولانت، حتی اگر استفاده نشده باشند هم به مرور زمان خاصیت خود را از دست می‌دهند و پیشنهاد می‌شود به تاریخ تولید آن‌ها توجه ویژه‌ای کنید. - آیا می‌توان از انواع مختلف کولانت به صورت ترکیبی استفاده کرد؟
ترکیب کولانت‌های مختلف توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است ترکیبات شیمیایی آن‌ها ناسازگار باشند. - رنگ کولانت چه تاثیری دارد و چه تفاوتی دارند؟
رنگ کولانت تنها برای شناسایی نوع آن است و تأثیر خاصی در عملکرد ندارد.
نکات پایانی در استفاده و نگهداری خودرو
- ترکیب صحیح:
برای بهترین عملکرد، نسبت استاندارد 50:50 آب مقطر و ضدیخ را رعایت کنید. در دماهای بسیار سرد، می‌توانید نسبت ضدیخ را تا 70 درصد افزایش دهید. - تعویض منظم و بررسی دوره‌ای:
کولانت باید بر اساس نوع آن و توصیه سازنده به طور کامل تخلیه و تعویض شود. ضمنا به طور مرتب سطح کولانت را در مخزن رادیاتور بررسی کنید. اگر سطح آن کاهش یافته، ممکن است نشتی وجود داشته باشد که باید در اسرع وقت برطرف شود. - عدم استفاده از آب لوله‌کشی:
هرگز از آب شهری برای ترکیب با ضدیخ استفاده نکنید، زیرا املاح موجود در آب می‌تواند باعث رسوب‌گذاری در سیستم خنک‌کننده شود. استفاده از آب اسپلیت یا کولر گازی نیز به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. آب دیونیزه ویا آب مقطر گزینه‌های بهتری هستند.
دیدگاهتان را بنویسید